علت آتش گرفتن سیم و کابل برق
برق یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر است و بدون آن زندگی مدرن قابل تصور نیست. اما همین نیروی مفید، در صورت بیاحتیاطی میتواند به یکی از خطرناکترین عوامل آتشسوزی تبدیل شود. یکی از رایجترین دلایل آتشسوزی در خانهها، کارگاهها و کارخانهها، آتش گرفتن سیم و کابل برق است.
شاید عجیب به نظر برسد که چند رشته سیم باریک چگونه میتواند باعث آتشسوزیهای بزرگ شود، اما واقعیت این است که اگر سیم و کابل به صورت نادرست طراحی، نصب یا استفاده شوند، بهسرعت داغ و شعلهور میگردند.
ساختار سیم و کابل برق
برای درک اینکه چرا سیم برق آتش میگیرد، ابتدا باید بدانیم سیم برق از چه بخشهایی تشکیل شده است:
۱. رسانا (هادی)
بخش فلزی داخلی که جریان برق از آن عبور میکند و معمولاً از مس یا آلومینیوم ساخته میشود.
۲. عایق (روکش)
لایهای از جنس PVC، XLPE یا لاستیکهای نسوز که برای جلوگیری از تماس رسانا با محیط و افراد استفاده میشود.
در کابلها، چندین سیم در کنار یکدیگر قرار گرفته و درون یک روکش ضخیمتر بستهبندی میشوند تا مقاومت و ایمنی بیشتری فراهم شود.
علل اصلی آتش گرفتن سیم و کابل برق
۱. اضافهبار (Overload)
اگر جریان عبوری از سیم بیشتر از ظرفیت طراحی باشد، سیم داغ شده و عایق آن ذوب میشود. این مسئله یکی از شایعترین دلایل آتشسوزی خانگی است، بهخصوص هنگام استفاده همزمان از چند وسیله پرمصرف روی یک چندراهی معمولی.
۲. اتصالات ضعیف (Loose Connections)
اتصال شل میان سیم و پریز یا ترمینال باعث ایجاد مقاومت و حرارت زیاد در همان نقطه میشود. بوی سوختگی، تغییر رنگ پریز یا داغ شدن بیش از حد، نشانهی همین مشکل است.
۳. استفاده از سیم و کابل بیکیفیت
سیمهای غیراستاندارد ممکن است:
رسانای نامرغوب داشته باشند
عایق نازک یا بیکیفیت داشته باشند
زود داغ شوند
که همگی احتمال آتشسوزی را بالا میبرند.
۴. فرسودگی و قدیمی شدن سیم و کابل
در ساختمانهای قدیمی، عایق سیمها بهمرور زمان خشک و شکننده شده و ترک میخورد. این موضوع احتمال تماس سیمهای لخت با هم یا با اجسام دیگر را افزایش میدهد.
۵. اتصال کوتاه (Short Circuit)
وقتی سیم فاز و نول بدون مقاومت به هم برسند، جریان بسیار بالایی عبور میکند و در کسری از ثانیه میتواند باعث ذوب سیم و ایجاد آتشسوزی شود.
۶. شرایط محیطی نامناسب
رطوبت، گرد و غبار، مواد شیمیایی و بخارات صنعتی میتوانند عایق سیم را تخریب کرده و خطر آتشسوزی را چند برابر کنند.
۷. نوسانات برق
افزایش ناگهانی ولتاژ باعث افزایش حرارت رسانا و آسیب به عایق میشود. این مشکل در مناطق با شبکه برق فرسوده بسیار رایج است.
چگونه آتشسوزی از سیم برق شروع میشود؟
عایقها معمولاً از پلاستیک یا لاستیک ساخته میشوند و تا میزان مشخصی حرارت را تحمل میکنند. با عبور جریان زیاد، رسانای فلزی داغ شده و این حرارت به عایق منتقل میشود. اگر دما از حد تحمل عایق بیشتر شود:
عایق ذوب میشود
سپس شعلهور میشود
و مانند سوخت، آتش را گسترش میدهد
به همین دلیل آتشسوزی ناشی از سیم برق بسیار سریع پخش میشود.
نکات مهم نصب برای جلوگیری از آتشسوزی سیم و کابل
استفاده از اتصالات محکم و صحیح
پرهیز از چسب برق بهعنوان اتصال دائمی
عبور کابل از مسیرهای استاندارد
عدم تجمع چندین کابل در یک لوله
انتخاب سایز مناسب بر اساس جریان مصرفی
روشهای پیشگیری از آتش گرفتن سیم و کابل
برای جلوگیری از خطر آتشسوزی:
از سیم و کابل استاندارد استفاده کنید
نصب را به برقکار متخصص بسپارید
مدارها را اضافهبار نکنید
سیمها و اتصالات را دورهای بررسی کنید
تجهیزات حفاظتی مناسب نصب کنید
نقش تجهیزات حفاظتی
فیوز
در جریان بیش از حد، رشته فلزی داخل فیوز میسوزد و مدار را قطع میکند.
کلید مینیاتوری (MCB)
در برابر اضافهبار و اتصال کوتاه واکنش سریع نشان میدهد و قابل استفاده مجدد است.
کلید محافظ جان (RCD)
در برابر کوچکترین جریان نشتی، مدار را قطع میکند؛ این وسیله یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از آتشسوزی و حفاظت از جان انسان است.
سیستم ارت (Earthing)
وجود ارت مناسب باعث میشود جریانهای نشتی به زمین منتقل شوند و خطر آتشسوزی کاهش یابد.
علائم هشداردهندهی سیم و کابل در حال سوختن
به علائم زیر توجه ویژه داشته باشید:
بوی سوختگی
تغییر رنگ یا ترکخوردگی عایق
داغ شدن غیرعادی پریز یا کابل
دود خفیف
جرقه یا صدای وزوز
قطع و وصل شدن مکرر برق
جمعبندی
آتش گرفتن سیم و کابل برق معمولاً ناشی از مواردی مانند اضافهبار، اتصالات ضعیف، سیم بیکیفیت، فرسودگی یا شرایط محیطی نامناسب است. با رعایت نکات سادهای مانند استفاده از سیم و کابل استاندارد، نصب اصولی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و بررسی دورهای سیستم برق، میتوان خطر آتشسوزی را تا حد زیادی کاهش داد.
این اصول ساده، امنیت خانه و محل کار را تضمین میکنند و از خسارات مالی و جانی جلوگیری مینمایند.